DENETLEME

     "DENETLEME"      .

Çağdaş demokrasilerde devletin "denetleme mekanizmaları" neden çok önemlidir?

Denetleme mekanizmaları, kurumları iktidarı denetleyemez ise ortaya ne gibi sorunlar çıkar, devletin durumu ne olur? 

İktidarın sınırsız ve denetimsiz olması, demokrasinin temel ilkeleriyle çelişir ve ciddi sorunlara yol açabilir.

Çağdaş demokrasilerde devletin denetleme mekanizmaları hayati bir öneme sahiptir çünkü bu mekanizmalar, iktidarın kötüye kullanılmasını engellemenin, şeffaflığı sağlamanın ve hesap verebilirliği tesis etmenin temelini oluşturur.

A) DENETLEME MEKANİZMALARININ ÖNEMİ:

İktidarın Kötüye Kullanılmasını Engellemek:

Denetleme mekanizmaları, yöneticilerin ve devlet kurumlarının yetkilerini keyfi bir şekilde kullanmasını önler. Bu sayede yolsuzluk, kayırmacılık ve diğer etik dışı davranışların önüne geçilir.

Şeffaflığı Sağlamak:

Etkili denetim, devletin faaliyetlerinin kamuoyuna açık olmasını teşvik eder. Şeffaflık, vatandaşların devletin işleyişi hakkında bilgi sahibi olmasını ve hesap sorabilmesini sağlar.

Hesap Verebilirliği Tesis Etmek:

Denetleme mekanizmaları, devlet kurumlarını ve yöneticilerini eylemlerinden sorumlu tutar. Yanlış kararlar veya hukuka aykırı uygulamalar tespit edildiğinde, sorumlular hakkında gerekli işlemlerin yapılması sağlanır.

Hukukun Üstünlüğünü Güvence Altına Almak:

Bağımsız ve etkili denetim organları, yasaların eşit şekilde uygulanmasını ve kimsenin hukukun üzerinde olmadığını garanti eder.

Vatandaşların Güvenini Artırmak:

Şeffaf ve hesap verebilir bir devlet yönetimi, vatandaşların devlete olan güvenini artırır. Bu da toplumsal huzur ve istikrarın sağlanmasına katkıda bulunur.

Demokratik Süreçlerin Sağlıklı İşlemesini Temin Etmek:

Denetleme mekanizmaları, seçimlerin adil bir şekilde yapılmasını, siyasi partilerin faaliyetlerinin yasalara uygun olmasını ve temel hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlayarak demokratik süreçlerin sağlıklı işlemesine katkıda bulunur.

B) DENETLEME MEKANİZMALARI İKTİDARI DENETLEYEMEZSE NE OLUR?

Ortaya çıkacak sorunlar ve devletin durumu:

Eğer denetleme mekanizmaları kurumları iktidarı denetleyemez hale gelirse, devletin durumu ciddi şekilde olumsuz etkilenir ve pek çok sorun ortaya çıkar:

Otoriterleşme ve Keyfilik:

İktidarın denetimsiz kalması, yöneticilerin keyfi kararlar almasına ve otoriterleşmesine yol açar. Hukukun üstünlüğü ilkesi zedelenir ve temel hak ve özgürlükler kısıtlanabilir.

Yolsuzluk ve Kaynak İsrafı:

Denetimsiz bir ortamda yolsuzluk yaygınlaşır. Kamu kaynakları, kamu yararı yerine kişisel veya siyasi çıkarlar doğrultusunda kullanılır ve büyük bir israf ortaya çıkar.

Hukuksuzluk ve Adaletsizlik:

Denetim mekanizmalarının işlevsizleşmesi, yasaların uygulanmasında keyfiliklere neden olur. Vatandaşlar, haklarını arayacak etkili bir merci bulamaz ve adaletsizlik duygusu yaygınlaşır.

Vatandaşların Güveninin Kaybolması:

Şeffaflık ve hesap verebilirliğin olmaması, vatandaşların devlete olan güvenini sarsar. Bu durum, toplumsal huzursuzluğa, siyasi katılımsızlığa ve hatta toplumsal çatışmalara yol açabilir.

Ekonomik İstikrarsızlık: Yolsuzluk, kaynak israfı ve hukuksuzluk, ekonomik istikrarı olumsuz etkiler. Yatırımlar azalır, ekonomik büyüme yavaşlar ve gelir dağılımı bozulur.

Uluslararası İtibarda Düşüş:

Denetimsiz ve otoriterleşen bir devletin uluslararası alandaki itibarı zedelenir. Bu durum, uluslararası ilişkilerde sorunlara, ekonomik yaptırımlara ve izolasyona yol açabilir.

Devletin Meşruiyetinin Kaybı:

Denetim mekanizmalarının işlevsizleşmesi ve yukarıda sayılan sorunların ortaya çıkması, devletin "yurttaşlar nezdindeki" meşruiyetini ciddi şekilde zedeler.

Halk, devleti kendi çıkarlarını koruyan bir kurum olarak görmemeye başlar.

C) DEVLET BAŞKANI da DENETLENMELİ Mİ?

Devlet başkanının denetlenmesi, "demokratik bir hukuk devletinin" temel unsurlarından biridir. Etkili denetim mekanizmaları sayesinde:

Hesap Verebilirlik Sağlanır:

Liderler, eylemlerinin sonuçlarından sorumlu tutulur ve keyfi davranışları engellenir.

Şeffaflık Artar: Yönetim süreçleri ve kararlar kamuoyuna açık hale gelir, bu da güveni artırır.

Hukukun Üstünlüğü Güçlenir:

Herkesin, devlet başkanı dahil olmak üzere, yasalar önünde eşit olduğu ilkesi korunur.

Kötü Yönetim Riski Azalır: Yanlış kararların ve uygulamaların önüne geçilir veya düzeltilmesi sağlanır.

Demokrasi Korunur:

Güçler ayrılığı ilkesi ve denge-denetleme mekanizmaları sayesinde otoriterleşme eğilimleri engellenir.

Ç) SAKINCASI VAR MIDIR?

.  Eğer günümüzde bir devletin başındaki kişi denetlenemez ise, bu durum pek çok ciddi sakıncaya yol açabilir.

.  Denetim mekanizmalarının olmaması veya etkisiz olması, gücün kötüye kullanılması, keyfilik, yolsuzluk ve hatta otoriterleşme gibi riskleri beraberinde getirir.

D) BU DURUMUN OLASI SONUÇLARINDAN BAZILARI:

Güç Kötüye Kullanımı:

Denetimsiz bir lider, sahip olduğu yetkileri kendi çıkarları, yakın çevresinin menfaatleri veya ideolojik saplantıları doğrultusunda kullanma eğiliminde olabilir. Bu durum, kamu kaynaklarının yanlış yönetilmesine, adaletsiz uygulamalara ve vatandaşların haklarının ihlaline yol açabilir.

Keyfilik ve Hukuksuzluk:

Hesap verme zorunluluğu olmayan bir lider, hukukun üstünlüğünü göz ardı edebilir, keyfi kararlar alabilir ve yasal düzenlemeleri kendi isteğine göre yorumlayabilir. Bu durum, öngörülebilirliğin ve güvenin azalmasına, hukuki güvencelerin zayıflamasına neden olur.

Yolsuzluk ve Kaynakların Yanlış Kullanımı:

Denetim mekanizmalarının yokluğu, kamu kaynaklarının şeffaf olmayan ve usulsüz yollarla harcanması riskini artırır.

Yolsuzluk, devletin ekonomik kaynaklarını tüketir, kamu hizmetlerinin kalitesini düşürür ve toplumsal adaletsizliği derinleştirir.

Otoriterleşme ve Demokrasi Açığı:

Denetlenemeyen bir lider, zamanla gücünü daha da merkezileştirme, muhalefeti baskılama, temel hak ve özgürlükleri kısıtlama eğilimi gösterebilir. Bu durum, demokratik kurumların zayıflamasına ve otoriter bir yönetim anlayışının yerleşmesine yol açabilir.

Toplumsal Huzursuzluk ve İstikrarsızlık:

Adaletsizlik, keyfilik ve yolsuzluğun yaygınlaşması, toplumda hoşnutsuzluğa, güvensizliğe ve hatta sosyal çatışmalara neden olabilir. Yönetime olan inancın azalması, toplumsal huzuru ve istikrarı olumsuz etkiler.

Uluslararası İlişkilerde Sorunlar:

Denetimsiz ve otoriterleşen bir yönetim, uluslararası alanda da itibar kaybına, yalnızlaşmaya ve hatta yaptırımlarla karşılaşmaya neden olabilir. Uluslararası normlara ve değerlere aykırı uygulamalar, ülkenin dış politikasını olumsuz etkiler.

SONUÇ OLARAK       :         

.   Çağımıza yakışan demokrasilerde devletin "denetleme mekanizmaları" sağlıklı bir yönetim için vazgeçilmezdir.

.  Bu mekanizmaların etkin bir şekilde işlemesi, iktidarın sınırlandırılması, şeffaflığın sağlanması, hesap verebilirliğin tesis edilmesi ve hukukun üstünlüğünün korunması açısından kritik öneme sahiptir.

.  Günümüzde bir devlet başkanının denetlenememesi, demokratik değerlere, hukukun üstünlüğüne ve toplumsal refaha büyük zarar verebilecek ciddi sakıncaları beraberinde getirir.

.  Sağlıklı bir yönetim için etkili ve bağımsız denetim mekanizmalarının varlığı hayati önem taşır.

.  Aksi takdirde, devlet otoriterleşme, yolsuzluk, hukuksuzluk ve meşruiyet kaybı gibi ciddi sorunlarla karşı karşıya kalır.

.  Türkiye Cumhuriyeti kuruluş ilkelerine, hedeflerine ve temel amaçlarına en uygun bir yönetim ile, parlamenter, çağdaş, anayasal bir hukuk devleti olarak adil bir biçimde yönetilmelidir.

.    Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.05.02, MŞ

.       (Araştırma ve değerlendirme yazım)