HALKBİLİM ÜZERİNE

 .    "Halkbİlİm" Üzerİne

·       FOLKLOR diye kullanılan sözcüğe biz "halkbilim" deriz.

·       "Folklor" terimi ise Türkçe'ye Fransızca'dan geçmiş olup, folk (halk) ve lore (bilgi)'den gelmektedir. Terim ilk kez İngiliz araştırmacı William Thoms (1803-1885) 1846 yılında, Londra'da yayınlanan “Athenaeum” adlı bir dergideki yazısında kullanmıştır.

·       Thomas söz konusu yazısında halk edebiyatı ve halk gelenekleri konularındaki ürünleri inceleyen bilim dalına ad olarak Folklore teriminin kullanılmasını önermiştir. 

·       Johann Gottfried von Herder de Alman halkının otantik ruhu, geleneği ve kimliğinin belgesi olan folklorün kaydedilmesi ve korunması gerektiğini ilk savunan kişilerden biri olmuştur.

·       "Halk bilimi", Arapça kökenli bir sözcük olan halk ve Türkçe bilim sözcüklerinin bir tamlama oluşturmasıyla ortaya çıkmıştır.

·       Halkbilim önemli bir konu olduğu kadar, hepimizi, tüm toplumu ilgilendiren bir yaşamsal alandır.

·       Bir halkın, bir insan topluluğunun, toplumun geçmişten günümüze kadar süregelen, "ortak yaşama" biçiminden kaynaklanan, kuşaktan kuşağa sözlü veya uygulamalı olarak aktarılan geniş bir "kültürel miras" bütünüdür.

·       Her halkın ortak hafızası, gelenekleri, inançları, oyunları, müzikleri, masalları, yazını, gelenekleri, sanatı ve yaşam tarzıdır.

·       Halkbilim, çok geniş bir kavram olmasına rağmen genel "halk ile ilgilenen bilim" demektir.

·       Günlük konuşmalarda sıkça karşılaşılan "folklor" sözcüğü aslında yanlış ya da eksiktir.

·       Ne gibi bir etkinlik, iş var ise ona göre tanımlama yapmak gerekir.

·       Eğer bir dans ise "halk dansı" denilir. Bir oyun ise "halk oyunu" denilir.

·       Halkbilim kendi içinde çeşitli bölümlere ayrılır, birçok temel öğesi vardır:

·       Sözlü edebiyat (yazın) olarak masallar, efsaneler, destanlar, atasözleri, deyimler, türküler, ninni ve koşmalar… gibi sözlü olarak aktarılan tüm anlatı türleri halkbilimin zenginliğini oluşturur.

·       Toplumsal olaylarda uygulanan gelenekler ve görenekler, düğünler, bayramlar, mevsimsel şenlikler ise halkbilimin önemli bir parçasıdır.

·       Mitolojiler, batıl inançlar, dinî inançların halk arasındaki yansımaları, halkbilimin incelendiği konular arasındadır. "Bir köyde yapılan alevi şenliği"

·       Toplumun ortak duygularını ve yaşamını yansıtan "halk oyunları", halkbilimin en canlı ve görsel öğelerindendir.

·       Halk sanatları ise halkın el emeği göz nuru ile yaptığı "el sanatları", "giyim kuşam", "mimari", süsleme sanatları gibi birçok alanı kapsar.

·       "Yerel" yemekler, içecekler ve yemek yapım teknikleri mutfak kültürü olarak halkbilimin bir parçasıdır.

·       Okullarda uzun yıllardır halk dansları çalışmalar yapılır, çocuklara bunlar öğretilir.

·       Hemen, hemen her kentte bir ya da daha çok halk dansları çalışmaları yapan dernekler vardır; yaşlısı, genci oralara katılır ve dans öğrenirler, birlikte dans ederler.

·       Halkbilimi neden önemlidir diye düşündüğümüzde şunları görürüzİ

·       Kültürel kimlik olarak halkbilim, bir toplumun kimliğini oluşturan en önemli unsurlardan biridir.

·       Tarihsel bilgi olarak halkbilim, geçmişteki yaşam koşullarını, sosyal yapıyı ve inançları anlamamıza yardımcı olur.

·       Eğitimde halkbilim, çocukların sosyalleşmesi, dil gelişimleri ve kültürel değerleri öğrenmesi açısından önemlidir.

·       Turizm, gezgincilik halkbilim olarak bir ülkenin turizm potansiyelini artıran önemli bir değerdir.

·       Halkbilimi nasıl koruyabiliriz?

·       Halkbilim, günümüzde hızlı değişen dünyada unutulma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

·       Bu nedenle halkbilimin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması büyük önem taşımaktadır.

·       Halkbilimsel unsurların bilimsel yöntemlerle araştırılması ve belgelenmesi gerekir.

·       Okullarda ve toplumda halkbilim bilincini artırmak için konuşmalar, gösteriler, sunumlar yapılır.

·       Halkbilimsel etkinliklerin düzenlenmesi, yaygınlaşması değerinin anlaşılması için yerel, ya da bölgesel şenlikler, yarışmalar yapılır.

·       Halkbilimsel çalışmalarla ilgili kitap, dergi ve diğer yayınlar hazırlanır; akademik araştırmalar, yayınlar, toplantılar düzenlenir.

·       Eğer belirli bir halkbilimsel konu hakkında daha ayrıntılı bilgi almak istediğimizde kitaplara, internetteki kaynaklara başvurmalıyız.

·       Belki de evinizde kitaplığınızda bu alanda çıkmış Türk halk masalları, Anadolu'nun yöresel yemekleri veya belirli bir halk oyununun tarihçesi, türküler, efsaneler… gibi kitaplarınız vardır.

·       Halkbilimin gücü ve önemi o halk için olduğu kadar dünya kültürel değerleri için de çok önemli, büyük varsıllıktır.

·       Her insan aslında kendi ait olduğu toplumun özellikleri içerisinden halkbilimsel birçok varsıllığı almıştır.

·       Ömrü boyunca bu varlıkları arttıkça artırmış ve çevresi ile de çok daha iyi bir birliktelik ve iletişim kurmuştur.

·       Özellikle türküler, halk dansları her an bir yerlerde karşımıza çıkar ve bizi içine çeker. Onlar bizden birer parçadır ve bizi tümleştirir.

·       Küçük bir örnek olarak ben müzikle ve bir çalgı ile hiç ilgilenmedim, yalnızca dinledim; bir koroya bile katılmadım, saz çalmadım…

·       Bunlar büyük eksiklikler denilebilir.

·       Öte yandan kendi kitaplığımda bu alanda çok sayıda önemli kitaplar, derlemeler bulunmaktadır; ve bunlar benim için gurur kaynağıdır.

·       Zaman, zaman bir "türküler" içeren kitabı alıp, bir bakayım desem, o denli çok ve incelenebilecek parça ile karşılaşılır ki kitabı elinizden bırakamazsınız.

·       Türk halk danslar çalındığında  ise hemen kalkıp, oynamak isterim; bu da bir varsıllık benim için.

·       Halkbilim o denli geniş ve yaygındır ki derinlemesine ve genişlemesine araştırmalar yapmaya kalkmış olsak bir ömür geçer…

·       Halkın birliği ve kendine, ülkesine, devletine sahip çıkabilmesi, korunması açısından da yurttaşlık bilinci vermesi nedeni ile çok önemlidir.

·       Yabancı kültürleri özentisi olup, belki de hiç anlamadan onların etkisi altında kalmak hiç de sağlıklı ve yararlı değildir.

.       Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.01.07, MŞ.

.               (Kişisel araştırma ve değerlendirme yazım)