. YURTTAŞLIK BİLGİSİ :
. YURTTAŞIN
OLMASI GEREKEN TEMEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Bir yurttaşın “yasal temel hakları” olduğu gibi “sorumlulukları”
da vardır.
Bir yurttaş olmanın
temelinde, sadece belirli haklara sahip olmak
değil, aynı zamanda topluma ve devlete karşı yerine getirilmesi gereken sorumlulukları
da taşımak yatar.
Bu iki kavram, birbirini tamamlayan ve sağlıklı bir
toplum düzeni için vazgeçilmez unsurlardır.
Yurttaşlık, bireylere “devlet” tarafından tanınan
ve “güvence altına” alınan bir dizi temel hak
sağlar.
Bu haklar genellikle anayasa ve uluslar arası
sözleşmelerle korunur.
A) YURTTAŞIN
BAŞLICALARI HAKLARI ŞUNLARDIR:
Yaşama Hakkı:
Her bireyin en temel hakkı, yaşamını sürdürme hakkıdır.
Kişi Dokunulmazlığı
Hakkı:
Bireyin bedensel ve ruhsal bütünlüğüne dokunulmazlığı ifade eder.
Özel Hayatın
Gizliliği:
Kişinin özel yaşamının korunması ve izinsiz müdahalelerden uzak kalma
hakkıdır.
İfade Özgürlüğü:
Düşüncelerini serbestçe açıklama, yayma ve bunlara erişme hakkıdır.
Seçme ve Seçilme
Hakkı:
Yönetimde söz sahibi olma, temsilcilerini belirleme ve kendisi de aday
olabilme hakkıdır.
Eğitim Hakkı:
Her bireyin eğitim alma ve bilgiye erişme hakkıdır.
Sağlık Hakkı:
Sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkıdır.
Adil Yargılanma
Hakkı:
Suçlandığında veya bir anlaşmazlık durumunda adil bir mahkemede
yargılanma hakkıdır.
Mülkiyet Hakkı:
Kişinin sahip olduğu mal varlığını koruma ve kullanma hakkıdır.
Dernek Kurma ve
Toplanma Hakkı:
Bireylerin ortak amaçlar için bir araya gelme ve barışçıl gösteriler
düzenleme hakkıdır.
B) YURTTAŞIN SORUMLULUKLARI
Haklarla birlikte gelen sorumluluklar
ise, bireyin toplumsal düzenin işleyişine katkıda bulunmasını ve başkalarının
haklarına saygı göstermesini gerektirir.
Bu sorumluluklar, düzenli bir yaşamın ve toplumsal
refahın sürdürülmesi için hayati öneme sahiptir:
Yasalara Uymak:
Ülkenin anayasa ve yasalarına riayet etmek, hukukun üstünlüğüne inanmak
ve kamu düzenini bozmaktan kaçınmak temel bir sorumluluktur.
Vergi Ödemek:
Kamu hizmetlerinin (eğitim, sağlık, güvenlik, altyapı vb.)
sürdürülebilmesi için adil bir şekilde vergi ödeme sorumluluğu vardır.
Vatan Savunmasına
Katılmak:
Ülkenin güvenliği ve bağımsızlığı için gerektiğinde savunma görevini
yerine getirmek (askerlik hizmeti gibi).
Oy Kullanmak ve
Seçimlere Katılmak:
Demokratik süreçlere aktif olarak katılmak, yöneticileri seçerek veya
seçilerek demokratik yönetime katkıda bulunmak.
Çevreye Duyarlı
Olmak:
Doğayı ve çevreyi korumak, kaynakları israf etmemek ve çevre kirliliğini
önlemek her yurttaşın sorumluluğundadır.
Kamu Mallarına Sahip
Çıkmak:
Parklar, yollar, kütüphaneler gibi kamuya ait malları korumak ve zarar
vermemek.
Başkalarının Haklarına
Saygı Göstermek:
Kendi haklarını kullanırken, başkalarının hak ve özgürlüklerini ihlal
etmemek, hoşgörülü ve saygılı olmak.
Toplumsal
Dayanışmaya Katkıda Bulunmak:
İhtiyaç sahibi insanlara yardım etmek, gönüllülük faaliyetlerinde
bulunmak ve toplumsal dayanışmayı güçlendirmek.
Bilgi Edinmek ve
Gündemi Takip Etmek:
Ülke ve dünya sorunları hakkında bilgi sahibi olmak, bilinçli kararlar
alabilmek için gelişmeleri takip etmek.
C) YURTTAŞLIĞIN TEMEL ÖZELLİKLERİ
Bir yurttaşın temel özellikleri, içinde yaşadığı
topluma ve devlete karşı hem “haklarını bilen” hem de “sorumluluklarını” yerine
getiren birey olmasını gerektirir.
Bu temel özelliklerin başlıcaları şunlardır:
Sorumluluk Bilinci:
Yurttaş, toplumun bir parçası olarak kendine düşen görevleri ve
sorumlulukları bilir ve yerine getirir.
Bu, vergi ödemekten çevreye karşı duyarlı olmaya, kamu mallarına zarar
vermemeye kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
Hukuka Saygı:
Yasalar, bir toplumun düzenini sağlayan temel kurallardır.
Yurttaşın, içinde yaşadığı ülkenin hukuk kurallarına uyması, adalete ve
yargıya güvenmesi esastır.
Hukukun üstünlüğüne inanmak ve ona riayet etmek, demokratik bir toplumun
temelidir.
Katılımcılık:
Demokrasinin sağlıklı işlemesi için yurttaşların aktif katılımı şarttır.
Bu, oy kullanmak gibi en temel siyasi haktan, sivil toplum
kuruluşlarında görev almaya, mahalle meclislerine katılmaya kadar değişebilir.
Toplumsal sorunlara duyarlı olmak ve çözüm üretme süreçlerine dahil
olmak önemlidir.
Bilgi ve
Farkındalık:
Yurttaşın, ülkesi ve dünya hakkında yeterli bilgiye sahip olması, doğru
kararlar alabilmesi için önemlidir.
Gündemi takip etmek, farklı bakış açılarını değerlendirmek, eleştirel
düşünme becerilerini geliştirmek bu kapsamdadır.
Hoşgörü ve Saygı:
Toplumlar farklı etnik kökenlere, dinlere, görüşlere sahip insanlardan
oluşur.
Yurttaşın, farklılıklara saygı duyması, hoşgörülü olması ve başkalarının
haklarına riayet etmesi toplumsal barışın sürdürülmesi için kritik öneme
sahiptir.
Çevre Bilinci:
Yaşadığımız gezegeni ve doğal kaynakları korumak, gelecek kuşaklara daha
yaşanabilir bir dünya bırakmak her yurttaşın görevidir.
Bu, geri dönüşümden enerji tasarrufuna, çevre kirliliğini önlemeye kadar
çeşitli davranışları içerir.
Toplumsal
Dayanışma:
Toplumdaki ihtiyaç sahiplerine yardım etmek, zor zamanlarda bir araya
gelmek ve ortak iyilik için çalışmak, güçlü bir yurttaşlık bilincinin
göstergesidir.
Bu, gönüllülük faaliyetlerine katılmaktan, komşuluk ilişkilerine özen
göstermeye kadar birçok şekilde kendisini gösterebilir.
Haklarını Bilme ve
Koruma:
Yurttaş olmanın getirdiği sadece sorumluluklar değil, aynı zamanda haklar da vardır.
İfade özgürlüğü, seçme ve seçilme hakkı, adil yargılanma hakkı gibi
temel haklarını bilmek ve gerektiğinde bu haklarını savunmak da iyi bir
yurttaşın özelliğidir.
ÖZETLE:
Görüldüğü gibi, bir yurttaşın hakları, aynı zamanda
o hakları kullanabilmesini sağlayacak bir “düzenin sürdürülmesi” için gerekli “sorumluluklarla”
el ele gider.
Bu denge, güçlü ve adil
bir toplumun temelini oluşturur.
Bu özellikler, bir bireyin yalnızca bir ülkenin
yurttaşı olmaktan öte, “etken, bilinçli ve sorumlu”
bir yurttaş olmasını sağlar.
Bunların içinde en önemli olan özellik hangisidir?
Ne dersiniz, biz bu temel özelliklerden “hangilerine”
sahip olabildik?
Kendimizi iyi bir birey, iyi bir yurttaş olarak
yetiştirmek için “istek” gösterdik mi, “çabaladık” mı?
Her bir birey kendi özel yaşantısını kendine göre
düzenleyebilir, “özel” olarak yaşamını biçimlendirebilir; bu kendisinin
bileceği bir durumdur.
