. İNSANDA OLMASI GEREKENLER: .
. İnsanda
her şeyden önce vicdan, utanma, saygı, iyi ahlak… olmalıdır.
. Bunlar
yok ise diğer özellikleri ve kazanımları değerli sayılmaz.
. Vicdan,
utanma, saygı ve iyi ahlak… gibi değerler, bir insanın temelini oluşturur.
. Tıpkı
bir binanın sağlam temelleri olmadan ayakta durması zor olduğu gibi, bu insani
erdemler olmadan da diğer tüm özellikler ve başarılar anlamını yitirebilir.
. Bir
insanın ne kadar zeki, başarılı ya da varlıklı olduğu fark etmez; eğer vicdanı
yoksa eylemlerinin sonuçlarını düşünmeden başkalarına zarar verebilir.
. Utanma
duygusu olmayan biri, hatalarından ders çıkarmaz ve olumsuz davranışlarını
sürdürebilir.
. Saygı
eksikliği ise insan ilişkilerini zedeler ve toplumsal uyumu bozar.
. İyi
ahlak, dürüstlük, adalet ve empati… gibi değerleri içerir ki bunlar olmadan
sağlıklı bir toplum inşa etmek mümkün değildir.
. Bu
nedenle, saydığım bu temel değerler, insan olmanın özünde yer alır ve diğer
tüm kazanımların üzerinde bir öneme sahiptir.
. Onlar
olmadan, diğer her şeyin içi boş bir kabuktan farksız kalır.
. İnsanın
olması gereken temel özellikleri, sağlıklı bir birey ve uyumlu bir toplumun
inşası için hayati öneme sahiptir.
. Bunlar,
doğuştan getirilen potansiyellerin yanı sıra, öğrenme, deneyim ve sosyalleşme
yoluyla gelişen karmaşık bir bütünü oluşturur.
A) TEMEL "İNSANCIL
ÖZELLİK"LERDEN BAZILARI ŞUNLARDIR:
1-Vicdan:
Doğru
ile yanlışı ayırt etme, ahlaki muhakeme yapabilme ve içsel bir rehber görevi
görme yeteneği.
2-Merhamet:
Başkalarının
acısını anlama ve onlara yardım etme isteği.
3-Saygı:
Kendimize,
diğer insanlara, farklı görüşlere ve değerlere karşı anlayışlı ve nazik olma
tutumu.
4-Adalet Duygusu:
Hakkaniyetli
olma, eşitlik prensiplerine bağlılık ve ayrımcılığa karşı durma eğilimi.
5-Dürüstlük:
Doğruyu
söyleme, adil davranma ve sözünde durma eğilimi.
6-Sorumluluk:
Kendi
eylemlerimizin sonuçlarını kabul etme ve üzerimize düşen görevleri yerine
getirme bilinci.
7-Empati:
Başkalarının
duygu ve düşüncelerini anlama ve paylaşma, onların yerine kendimizi koyabilme
becerisi.
8-Sevgi ve Şefkat:
Diğer
insanlara karşı sıcaklık, ilgi ve özen gösterme duygusu.
9-Öz Denetim:
Dürtüleri
kontrol edebilme, uzun vadeli hedefler için anlık isteklerden vazgeçebilme
yeteneği.
10-Hoşgörü:
Farklılıklara
anlayış gösterme, sabırlı olma ve başkalarının hatalarını affedebilme eğilimi.
B) BU ÖZELLİKLERİN OLMAMASI DURUMUNDA
İSE BİREY VE TOPLUM PEK ÇOK ZARAR GÖRÜR:
I- Bireysel Düzeyde:
-İç
Huzursuzluk:
Vicdan
eksikliği, yapılan yanlışların farkında olunmaması veya umursanmaması içsel
çatışmalara ve huzursuzluğa yol açabilir.
-Mutsuzluk
ve Anlamsızlık:
Sevgi,
şefkat ve adalet duygusundan yoksun bir yaşam, tatminsizlik ve yaşamın
anlamsızlığı hissine yol açabilir.
-Düşük
Öz Saygı:
Sürekli
olarak olumsuz davranışlar sergilemek ve başkalarına zarar vermek, kişinin
kendine olan saygısını azaltır.
-Yetersiz
İlişkiler:
Empati
ve saygı eksikliği, sağlıklı ve anlamlı insan ilişkileri kurmayı zorlaştırır,
yalnızlık ve yabancılaşmaya neden olabilir.
-Kişilik
Bozuklukları:
Temel
ahlaki değerlerin yoksunluğu, antisosyal kişilik bozukluğu gibi ciddi sorunlara
zemin hazırlayabilir.
-Güven
Sorunları:
Dürüstlük
ve sorumluluk eksikliği, başkalarının güvenini kaybetmeye ve sosyal çevrede
itibarın zedelenmesine yol açar.
II- Toplumsal Düzeyde:
-Empati Yoksunluğu:
Başkalarının
acılarına duyarsızlık, toplumsal dayanışmayı zayıflatır ve yardımlaşma ruhunu
yok eder.
-Güvensizlik ve
Kargaşa:
Temel
ahlaksal değerlerin yaygın olmaması, toplumda güvensizlik ortamı yaratır,
sosyal düzeni bozar ve kargaşaya yol açabilir.
-Eşitsizlik ve Haksızlık:
Adalet
duygusunun olmaması, toplumsal eşitsizliklerin derinleşmesine ve haksız
uygulamaların yaygınlaşmasına neden olur.
-Suç Oranlarındaki Artış:
Vicdan,
dürüstlük ve adalet duygusunun zayıflaması, suç işlemeye eğilimi artırır.
-Savaş ve Çatışmalar:
Saygı
ve hoşgörü eksikliği, farklı görüşlere tahammülsüzlüğü artırır ve topluluklar
arası çatışmalara zemin hazırlar.
-Toplumsal Çöküş:
Temel
insani değerlerin yaygın olarak kaybolması, toplumun ahlaki ve sosyal dokusunu
zedeler ve nihayetinde çöküşe yol açabilir.
C) ÖZET olarak şunu
söyleyebilirim:
. Vicdan,
empati, saygı, dürüstlük… sorumluluk gibi "temel insancıl"
özellikler, hem bireysel mutluluk ve ruh sağlığı için hem de sağlıklı ve
sürdürülebilir bir toplum için vazgeçilmezdir.
. Bu özelliklerin eksikliği, bireyi
yalnızlığa, mutsuzluğa ve ahlaki çöküntüye… sürüklerken, toplumu da
güvensizlik, adaletsizlik ve kargaşa ortamına iter.
. İnsanların kendi aralarındaki iletişiminde
sorunlar çıkar.
. Aile yaşamında da yine huzursuz, sevgisiz ve
saygısız bir ortam oluşur.
. Evet, insanlar kendilerini geliştiremeyebilir,
düzeltemeyebilir… bunun da çok çeşitli nedenleri vardır.
. Önemli olan ise bir insanın kendisini,
özelliklerini en iyi yönde geliştirebilmesidir.
. Bu da yine toplumun "genel" yapısı
ile temel eğitim" ile de doğrudan bağlantılıdır.
. Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.04.25, MŞ.
. (Araştırma ve değerlendirme yazım)
