DÜZEN

 .  NASIL BİR DÜZEN?

.  Elma çalan yoksul küçük çocuğun hemen yakalanıp, cezalandırılmasını sağlayan düzen “devleti soyanları, vergi ödemeyenleri, kaçakçılık yapanları, rüşvet alanları, şirketlere çökenleri” nasıl yakalayamıyor?

.  Bu gözlem, genellikle bir ülkenin hukuk ve adalet sistemindeki kaynak tahsisi, yetki alanı karmaşası ve bürokratik engeller gibi temel sorunlara işaret eder.

.  Elbette, bu durumun ardında birden fazla karmaşık neden yatar.

.  İşte bu farklılıkları açıklayan ana etkenler şunlardır:

1. Suçun Türü ve Karmaşıklığı

a-Küçük Suçlar (Örn. Elma Çalma): Bu tür suçlar genellikle “anında ve gözle görülür” durumlar olup, kanıt toplaması ve faili belirlemesi kolaydır.

Yerel polis veya güvenlik güçlerinin hemen müdahale edebileceği, basit olaylardır.

b-Büyük Ekonomik ve Örgütlü Suçlar:

-Vergi Kaçakçılığı, Kara Para Aklama, Rüşvet, Kaçakçılık: Bu suçlar karmaşık yasal yapılar, uluslararası işlemler, sayısız evrak ve dijital izler gerektirir.

Kanıt toplama, maliyetli ve uzun süren adli muhasebe, uzman denetimi ve özel soruşturma teknikleri gerektirir.

-Şirketlere Çökmek (Gasp, Tehdit): Bu tür suçlar genellikle örgütlü yapılar içinde gerçekleşir ve soruşturma, derinlemesine istihbarat çalışması ve çok sayıda şüphelinin takibini gerektirir.

2. Kaynak Tahsisi ve Uzmanlık

a-Küçük Suçlar: Soruşturma ve kovuşturma süreci nispeten standarttır ve genellikle mevcut rutin polis gücü ve savcılık kaynakları ile yürütülebilir.

b-Büyük Suçlar: Bu suçlarla mücadele etmek için özel yetenekli birimler gerekir.

Devleti soyanları yakalamak için Mali Polis, Vergi Müfettişleri, Siber Suçlar Birimi ve Uzman Savcılar gibi yüksek düzeyde eğitimli ve sayıca az uzmanlara ihtiyaç duyulur.

Bu birimlerin hem sayısı hem de maliyetli teknolojilere erişimi sınırlı olabilir.

3. Siyasi İrade ve Nüfuz

a-Küçük Suçlar: Genellikle siyasi veya bürokratik engellerle karşılaşmaz. Sistemin işlemesi rutin bir olaydır.

b-Büyük Suçlar: Devleti soyan büyük şirketler veya örgütlü yapılar, genellikle siyasi ve ekonomik nüfuza sahiptir.

Bu nüfuz, soruşturmaların yavaşlamasına, yönlendirilmesine veya tamamen durdurulmasına yol açabilecek bürokratik veya siyasi baskılara neden olabilir.

Bu durum, “dokunulmazlık” algısını güçlendirir.

4. Şeffaflık ve Yasal Boşluklar

a-Büyük ekonomik suçlar genellikle karmaşık yasal boşluklar veya yasal kılıflar kullanılarak gizlenir.

Vergi cennetleri, paravan şirketler ve karmaşık finansal düzenlemeler, yasadışı paranın izini sürmeyi son derece zorlaştırır.

b-Küçük suçlar için ise durum çok daha nettir; eylem hemen hemen her zaman yasalara aykırıdır ve gizlemesi zordur.

*****************************************************************************

Sonuç olarak, küçük bir hırsızlık vakası, sistemin hızla tepki verme yeteneğini gösterirken; ekonomik ve örgütlü suçlar, sistemin derinlemesine araştırma, uzmanlaşma ve siyasi bağımsızlık konularında zorlandığı alanları ortaya çıkarır.

Bu durum, adaletin yalnızca yoksul ve savunmasız olanlar üzerinde hızlı ve tam olarak işlediği, ancak güçlüler söz konusu olduğunda yavaşladığı veya tıkandığı yönündeki yaygın bir adaletsizlik algısını yaratır.

Parlamenter, adil bir hukuk devleti ülkenin ve halkın refahı ve huzuru için gerekli değil midir?

Kesinlikle.

Parlamenter sistem ve adil bir hukuk devleti ilkeleri, bir ülkenin ve halkın refahı ve huzuru için sadece gerekli değil, aynı zamanda temel yapı taşlarıdır.

Bu iki kavramın refah ve huzura katkıları, ayrı ayrı ve birlikte ele alındığında çok önemlidir:

1. Adil Hukuk Devletinin Refah ve Huzura Katkıları

Hukuk devleti, herkesin, yetkililer de dahil olmak üzere, yasalara tabi olduğu bir sistemi ifade eder. Bu, istikrar ve öngörülebilirlik yaratır.

a-Ekonomik Refah:

-Mülkiyet Hakkının Güvencesi: Adil bir hukuk devleti, mülkiyet haklarını ve sözleşme özgürlüğünü korur.

Yatırımcılar (hem yerli hem yabancı) mallarına keyfi olarak el konulmayacağını bildiklerinde uzun vadeli yatırım yapmaya cesaret ederler. Bu, istihdamı ve ekonomik büyümeyi artırır.

-Yolsuzluğun Önlenmesi: Hukukun üstünlüğü, rüşvet ve yolsuzluğu zorlaştırır.

Kaynakların devleti soyanların cebine değil, halkın yararına olan altyapı, eğitim ve sağlık gibi alanlara aktarılmasını sağlar.

b-Toplumsal Huzur:

-Adalet ve Eşitlik: Herkesin yasa önünde eşit olduğu ve adaletin hızlı ve tarafsız işlediği inancı, toplumda güveni ve huzuru artırır.

Keyfi uygulamaların ve çifte standardın olmadığı yerde insanlar kendilerini güvende hisseder.

-Çatışma Çözümü: İhtilafların (siyasi, ticari, kişisel) şiddete başvurmadan, bağımsız bir yargı yoluyla çözülmesini sağlar.

Bu, toplumsal gerginliği azaltır.

2. Parlamenter Sistemin Refah ve Huzura Katkıları

Parlamenter sistem, yasama (parlamento) ve yürütme (hükûmet) arasında güçlü bir bağ kurar ve temsil ile dengeyi öne çıkarır.

a-Temsil ve Meşruiyet:

-Çeşitli Sesler: Parlamenter sistem, genellikle toplumun farklı kesimlerinin ve görüşlerinin Meclis'te temsil edilmesine olanak tanır.

Bu, alınan kararların daha geniş bir toplumsal meşruiyete sahip olmasını sağlar.

-Siyasi İstikrar: Sistem, genellikle uzlaşmaya dayalı siyaset kültürünü teşvik eder.

Hükûmetler, çoğunluk desteğiyle kurulduğu için güçlü bir yasama desteğine sahiptir ve bu, kararların daha hızlı ve istikrarlı bir şekilde uygulanmasına olanak tanır.

b-Hesap Verebilirlik ve Denetim:

-Güç Dengesi: Yürütme (hükûmet), yasama (parlamento) tarafından sürekli denetlenir ve ona karşı sorumludur.

Gensoru, soru önergeleri ve bütçe görüşmeleri gibi mekanizmalar, hükümetin yetkisini kötüye

3. Özetle:

.  “Adil bir hukuk devleti”, ekonominin büyüyeceği ve insanların güvende olacağı zemin koşullarını yaratır.

.  Parlamenter sistem ise bu zeminde halkın temsil edildiği, “hükümetin hesap verdiği ve kararların ortak akılla alındığı bir yönetim biçimi” sunar.

.  Bu iki unsurun uyumu, bir ülkenin uzun vadeli refahını ve toplumsal huzurunu sağlamanın en güçlü yoludur.

.   Öğretmen GÖNEN ÇIBIKCI, 2025.10.06, İS.
.            YAZININ TÜMÜNÜ OKUYUNUZ:

.    (YZ destekli araştırma ve incelemeye dayanan yazım.)