DEVLET YÖNETİMİ

 .    DEVLET YÖNETİMİ   .

.   DEVLET YÖNETİMİNDE EN İYİ REJİM HANGİSİDİR?

.   Tek ve evrensel olarak kabul görmüş bir "en iyi" rejim tanımı yapmak zordur.

.   Çünkü "iyi" kavramı değerlere, önceliklere ve farklı toplumsal bağlamlara göre değişir.

.   Devlet yönetiminde "en iyi rejim" sorusu, "siyaset felsefesinin" en temel ve tartışmalı konularından biridir.

.  Günümüzde yaygın olarak "kabul" gören ve "ideal" olarak nitelendirilebilecek bazı rejim özellikleri" ve bu özelliklere sahip "rejim türleri" bulunmaktadır.

   A) GENEL OLARAK "İDEAL" BİR REJİMDE BULUNMASI BEKLENEN ÖZELLİKLER:

1-Bireysel Hak ve Özgürlüklerin Güvencesi:

Düşünce, ifade, inanç, toplanma, seyahat gibi temel insan hak ve özgürlüklerinin anayasal güvence altında olması ve etkin bir şekilde korunması.

2-Hukukun Üstünlüğü:

Devletin tüm eylem ve işlemlerinin hukuka uygun olması, yasaların herkes için eşit şekilde uygulanması ve keyfi uygulamaların önlenmesi.

3-Katılımcı Yönetim:

Vatandaşların yönetime doğrudan veya temsilcileri aracılığıyla katılımının sağlanması. Seçimlerin serbest, adil ve düzenli olması.

4-Çoğulculuk:

Farklı siyasi görüşlerin, ideolojilerin ve sivil toplum örgütlerinin varlığına ve faaliyet göstermesine izin verilmesi.

5-Güçler Ayrılığı:

Yasama, yürütme ve yargı erklerinin birbirinden bağımsız olması ve birbirini dengelemesi, böylece yetki tekelleşmesinin önlenmesi.

6-Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik:

Devletin işleyişinin açık olması, yöneticilerin eylemlerinden sorumlu tutulabilmesi ve denetlenebilmesi.

7-Sosyal Adalet ve Eşitlik:

Fırsat eşitliğinin sağlanması, ekonomik eşitsizliklerin azaltılması ve dezavantajlı grupların desteklenmesi.

8-Barış ve İstikrar:

Toplumsal huzurun sağlanması, iç ve dış çatışmalardan uzak durulması.

   B) LİBERAL DEMOKRASİNİN TEMEL UNSURLARI:

.  Yukarıdaki özellikleri en iyi şekilde bir araya getirdiği düşünülen rejim türü genellikle "liberal demokrasi"dir.

.  Liberal demokrasi, hem "bireysel özgürlükleri" ve "hukukun üstünlüğünü" vurgulayan liberal ilkeleri, hem de "halkın yönetime katılımını" ve siyasi "eşitliği" esas alan demokrasi ilkelerini birleştirir.

1-Serbest ve Adil Seçimler:

Yurttaşların düzenli aralıklarla "özgür iradeleriyle" temsilcilerini seçme hakkı.

2-Çok Partili Sistem:

 Farklı siyasi görüşlerin temsil edildiği ve iktidar için "rekabet" ettiği bir sistem.

3-Anayasal Devlet:

Devletin yetkilerinin ve yurttaşların haklarının bir "anayasa" ile belirlendiği ve "sınırlandırıldığı" bir yapı.

4-Bağımsız Yargı:

"Hukukun üstünlüğünü" sağlayan ve hükümetin "müdahalesinden bağımsız" bir yargı sistemi.

5-Sivil Toplum:

Farklı görüşlerin serbestçe ifade edilebildiği ve yurttaşların örgütlenebildiği bir ortam.

   C) LİBERAL DEMOKRASİDE ÖZGÜR MEDYA VE BASININ DURUMU NASILDIR?

Liberal demokrasilerde özgür medya ve basın, rejimin temel taşlarından birini oluşturur ve yaşamsal bir rol oynar.

Bu rol, hem "bireysel özgürlüklerin" bir ifadesi hem de "demokratik" sürecin "sağlıklı işlemesi" için vazgeçilmezdir.

Liberal demokrasilerde özgür medya ve basın ideal olarak güçlü bir şekilde korunur ve desteklenir.

Ancak, uygulamada yukarıda belirtilen çeşitli zorluklar ve tehditlerle karşılaşılabilir.

Medyanın gerçekten özgür ve bağımsız olabilmesi için yasal güvencelerin yanı sıra, ekonomik bağımsızlığının sağlanması, çoğulculuğun desteklenmesi, gazetecilerin güvenliğinin temin edilmesi ve yalan haberle mücadele edilmesi gibi çeşitli önlemlerin alınması gereklidir.

Özgür ve çoğulcu bir medya, liberal demokrasinin sağlıklı işleyişi, kamuoyunun doğru bilgilendirilmesi ve hükümetin hesap verebilirliği için vazgeçilmez bir unsurdur.

Liberal demokrasilerde özgür medya ve basının genel durumu şu şekildedir:

I- Temel İlkeler ve Güvenceler:

1-İfade Özgürlüğünün Bir Parçası:

Özgür medya ve basın, düşünce ve ifade özgürlüğünün temel bir bileşenidir. Bireylerin ve kurumların bilgiye erişme, bilgiyi yayma ve farklı görüşleri ifade etme hakkı anayasal ve yasal güvenceler altındadır.

2-Sansür Yasağı:

Devletin veya diğer otoritelerin medya ve basın üzerinde önceden sansür uygulaması genellikle yasaktır. Yayın öncesinde herhangi bir onay veya izin mekanizması bulunmaz.

3-Çoğulculuk ve Farklı Görüşlerin Temsili:

Özgür medya ve basın, farklı siyasi, sosyal ve kültürel görüşlerin serbestçe ifade edilebildiği bir platform sunar.

Bu, kamuoyunun çeşitli perspektifleri anlamasına ve bilinçli kararlar vermesine yardımcı olur.

4-Hükümeti ve Otoriteyi Denetleme (Dördüncü Güç):

Medya ve basın, yasama, yürütme ve yargı erklerinin yanı sıra "dördüncü güç" olarak kabul edilir.

Hükümetin ve diğer kamu kurumlarının faaliyetlerini izler, kamuoyunu bilgilendirir ve hesap verebilirliklerini sağlar. Yolsuzlukları, yanlış uygulamaları ve yetki suiistimallerini ortaya çıkarma potansiyeline sahiptir.

5-Kamuoyunu Bilgilendirme ve Oluşturma:

Özgür medya ve basın, vatandaşların güncel olaylar, siyasi gelişmeler ve toplumsal konular hakkında doğru ve tarafsız bilgi edinmelerini sağlar. Bu bilgi, kamuoyunun oluşmasına ve şekillenmesine katkıda bulunur.

6-Sivil Toplumun Sesini Duyurma:

Medya ve basın, sivil toplum kuruluşlarının, aktivistlerin ve marjinal grupların seslerini duyurabilecekleri bir kanal olabilir.

Bu, farklı kesimlerin sorunlarının ve taleplerinin gündeme taşınmasına yardımcı olur.

II- Karşılaşılan Zorluklar ve Tartışmalar:

1-Medya Tekelleşmesi:

Medya sektöründe sermaye yoğunlaşması ve büyük medya holdinglerinin oluşması, yayın çeşitliliğini ve farklı görüşlerin temsilini sınırlayabilir.

Bu durum, medya sahiplerinin siyasi ve ekonomik çıkarlarının haber ve yorumları etkilemesi riskini doğurur.

2-Siyasi Baskı ve Müdahale:

Hükümetler veya siyasi aktörler, doğrudan veya dolaylı yollarla (reklam baskısı, yasal düzenlemeler, kamu kaynaklarının dağıtımı vb.) medya üzerinde baskı kurabilir ve yayınlarını etkilemeye çalışabilir.

3-Ekonomik Zorluklar ve Bağımsızlık Sorunu:

Medyanın ekonomik sürdürülebilirliği, reklam gelirlerine bağımlılık ve tiraj düşüşleri gibi faktörler nedeniyle zorlaşabilir. Bu durum, medya kuruluşlarını ekonomik baskılara karşı daha savunmasız hale getirebilir ve bağımsızlıklarını zedeleyebilir.

4- Dezenformasyon ve Yalan Haber (Fake News):

Dijitalleşmeyle birlikte yalan haberin ve dezenformasyonun yayılması, özgür medyanın güvenilirliğini ve kamuoyunun doğru bilgilendirilmesini tehdit eden önemli bir sorun haline gelmiştir.

5-Gazetecilere Yönelik Tehditler ve Şiddet:

Bazı liberal demokrasilerde bile gazeteciler, haberleri nedeniyle tehditlere, tacize ve hatta "şiddete" maruz kalabilirler.

Bu durum, basın özgürlüğünü ciddi şekilde zedeleyebilir.

6-Yasal Sınırlamalar ve İtibar Davaları:

İfade özgürlüğünün sınırları ve itibarın korunması arasındaki denge zaman zaman tartışmalara yol açabilir.

Aşırı geniş yorumlanan itibar davaları veya belirsiz yasal düzenlemeler, gazetecilerin oto-sansür uygulamasına neden olabilir.

   D) LİBERAL DEMOKRASİNİN ELEŞTİRİLEN YÖNLERİ

1-Ekonomik Eşitsizlikler:

Serbest piyasa ekonomisiyle birlikte gelir dağılımında eşitsizliklerin artabileceği eleştirisi.

2-Siyasi Katılım Sorunları:

Bazı grupların siyasi süreçlere katılımında yaşanan zorluklar ve temsildeki eşitsizlikler.

3-Popülizm ve Kutuplaşma:

Siyasi söylemlerde popülist yaklaşımların ve toplumsal kutuplaşmanın artması riski.

4-Karar Alma Süreçlerinin Yavaşlığı:

Farklı görüşlerin uzlaşması gerektiği için karar alma süreçlerinin zaman alabilmesi.

ÖZETLE:

.  "En iyi rejim" kavramı "mutlak" olmaktan ziyade, "idealize" edilmiş bir hedefi ifade eder.

.  Günümüzde, bireysel özgürlükleri, hukukun üstünlüğünü, katılımcılığı ve çoğulculuğu en iyi şekilde bir araya getirdiği düşünülen "liberal demokrasi", birçok kişi ve kurum tarafından ideal bir yönetim biçimi olarak kabul edilmektedir.

.  Ancak, her liberal demokrasi uygulaması "mükemmel değildir" ve sürekli olarak "geliştirilmesi", "iyileştirilmesi" gereken yönleri vardır.

.  Farklı toplumsal ve "kültürel" bağlamlarda, bu "temel ilkelerden sapmadan" daha iyi yönetim modelleri de başarılı olabilir.

.  Önemli olan, temel "insan haklarına saygı" duyan, "adil, şeffaf ve hesap verebilir" bir yönetim anlayışının hakim olması ve uygulanabilmesidir.

.    Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.04.10, MŞ.

.       (Araştırma ve değerlendirme yazım)