ÜNİTER

    ÜNİTER    :

A) Üniter Ne Anlama Gelir?

Üniter, "birleşik," "tek" veya "bütün" gibi anlamlara gelen Latince "unitas" kelimesinden türetilmiştir.

Siyaset bilimi ve hukukta bu terim, merkeziyetçi bir yapıya sahip olan yönetim sistemlerini tanımlamak için kullanılır.

B) Üniter Devlet Nedir?

Üniter devlet, yasama, yürütme ve yargı güçlerinin tek bir merkezi otoritede toplandığı bir devlet modelidir.

Bu sistemde, devletin tüm toprakları ve halkı tek bir anayasa ve tek bir merkezi hükümet tarafından yönetilir.

Yerel yönetim birimleri (valilikler, belediyeler vb.) bulunsa bile, bunlar merkezi hükümete bağlıdır ve yetkilerini ondan alırlar.

Kendi başlarına bağımsız bir yasa çıkarma veya egemenlik kullanma yetkileri yoktur.

Bu modelin en belirgin örneği Fransa'dır.

Türkiye de üniter devlet yapısına sahiptir.

C) Üniter Devletin Özellikleri Nelerdir?

Üniter devleti diğer devlet modellerinden (örneğin federal devlet) ayıran temel özellikler şunlardır:

-Tek Egemenlik: Devletin egemenliği bölünemez ve tek bir merkezde toplanmıştır.

-Tek Anayasa ve Hukuk Sistemi: Ülkenin tamamında geçerli olan tek bir anayasa ve ona bağlı tek bir hukuk sistemi bulunur.

Yerel birimler kendi anayasalarını veya bağımsız yasalarını yapamaz.

-Merkeziyetçi Yönetim: Yasama ve yürütme yetkileri merkezi hükümete aittir.

Bölgesel veya yerel yönetimler, bu merkezi otoritenin delegasyonuna (yetki devrine) dayanarak hareket ederler.

-Yetki Devri (Yerinden Yönetim): Merkezi hükümet, hizmetlerin daha etkili yürütülmesi için bazı yetkilerini yerel yönetim birimlerine devredebilir.

Ancak bu birimler özerk değildir ve merkezi hükümetin denetimi altındadır.

Merkezi hükümet, istediği zaman bu yetkileri geri alabilir.

-Tek Yargı Sistemi: Ülkenin tamamında işleyen tek bir yargı sistemi bulunur.

En yüksek yargı organı tek ve merkezidir (örneğin, Yargıtay).

Ç) Üniter Devletin Avantajları ve Dezavantajları

a-Avantajları:

-Ulusal Birlik: Bölgesel farklılıkları azaltarak ulusal birliği ve bütünlüğü pekiştirir.

-Güçlü Merkezi Otorite: Hızlı ve etkili kararlar alınmasını sağlar.

Özellikle kriz ve olağanüstü durumlarda yönetimde kolaylık sağlar.

-Eşitlik: Ülkenin her yerinde aynı kanunlar ve standartlar geçerli olduğu için vatandaşlar arasında eşitlik sağlar.

-Daha Az Maliyet: Federal sistemlere göre daha az bürokrasi gerektirdiği için yönetim maliyetleri daha düşük olabilir.

b-Dezavantajları:

-Otoriter Eğilim: Merkeziyetçi yapı, iktidarı tek bir elde topladığı için otoriter yönetimlere zemin hazırlayabilir.

-Esneklik Eksikliği: Yerel sorunlara özel çözümler üretmekte zorlanabilir.

Merkezden gelen tek tip kararlar, farklı bölgelerin ihtiyaçlarını karşılamakta yetersiz kalabilir.

-Yerel Katılımın Azalması: Yerel yönetimlerin karar alma süreçlerinde sınırlı yetkileri olduğu için, yerel halkın yönetime katılımı azalabilir.

D) Türkiye Cumhuriyeti bir üniter devlet olduğuna göre bu hangi özellikleri taşır?

Türkiye Cumhuriyeti, üniter devlet yapısına sahip bir ülkedir ve bu özelliği, anayasasında ve yönetim sisteminde açıkça görülür.

Türkiye'nin bir üniter devlet olmasından kaynaklanan başlıca özellikler şunlardır:

1. Tek ve Bölünemez Egemenlik

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 3. maddesi, "Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür." der.

Bu madde, devletin egemenliğinin tek ve bölünemez olduğunu, bölgesel veya yerel birimlerin ayrı bir egemenlik yetkisi olmadığını vurgular.

2. Tek Anayasa ve Hukuk Sistemi

Ülkenin tamamı, 1982 Anayasası'na ve ona dayanan yasalarla yönetilir.

İzmir'de de geçerli olan bir kanun, Hakkari'de de geçerlidir.

Yerel yönetim birimleri (örneğin belediyeler), kendi bölgelerine özel bir anayasa veya yasa çıkaramazlar.

3. Merkezi Yetkiler

Yasama (TBMM) ve yürütme (Cumhurbaşkanlığı) yetkileri merkezi hükümete aittir.

Kararlar Ankara'da alınır ve ülkenin tamamı için geçerlidir.

Örneğin, milli eğitim politikaları veya vergi düzenlemeleri, tüm illerde aynı şekilde uygulanır.

4. Bağlı Yerel Yönetimler

Türkiye'de belediyeler, il özel idareleri ve muhtarlıklar gibi yerel yönetim birimleri bulunur.

Ancak bu birimler, özerk değil, merkezi hükümete bağlıdır.

Yetkilerini, merkezi idarenin çıkardığı yasalardan alırlar ve bu yasaların belirlediği sınırlar içinde hareket ederler.

İçişleri Bakanlığı, valiler ve kaymakamlar aracılığıyla bu yerel birimler üzerinde idari denetim uygular.

5. Tek Vatandaşlık Sistemi

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı tek bir statüdür.

Herkes, Türkiye'nin neresinde yaşarsa yaşasın, aynı hak ve sorumluluklara sahiptir.

Federal sistemlerde görülen, eyaletlere özgü farklı vatandaşlık statüleri Türkiye'de yoktur.

6. Tek Yargı Sistemi

Türkiye'nin tamamında geçerli olan tek bir yargı sistemi vardır.

Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

Yargıtay ve Danıştay gibi yüksek mahkemeler, tüm ülkedeki adli ve idari davalarda en üst karar mercileridir.

Bu özellikler, Türkiye'nin “üniter devlet” yapısını somut bir şekilde ortaya koyar ve” yönetimde birliği, bütünlüğü ve merkeziyetçiliği” sağlar.

.     Öğretmen GÖNEN ÇIBIKCI, 2025.09.09, G.
.         (Araştırma, inceleme ve değerlendirme yazısı)
.                   YAZININ TÜMÜNÜ OKUYUNUZ: