SİGARA BAĞIMLILIĞI

 .  SİGARA BAĞIMLILIĞI    . 

·       Tütün, puro, nargile sigara içimi bir insan için hiç de normal olmayan bir durumdur, kötü ve zararlı bir alışkanlıktır.

·       Tümüyle bakıldığında bedensel, ruhsal ve zihinsel olarak insanı etkiler ve tutsak eder.

·       Sigara bağımlılığı, sadece fiziksel bir bağımlılık değildir.

·       Sosyal ve psikolojik birçok faktörün etkileşiminde oluşan karmaşık bir durumdur.

·       Bu faktörler, bireyin sigaraya "başlama kararını" etkilediği gibi, "bağımlılığın devam etmesinde" de önemli bir rol oynar.

·       Sigara bağımlılığı cidden büyük bir sorundur; hafife alınmamalıdır.

·       Bu nedenle, sigarayı bırakmak için hem "fiziksel" bağımlılıkla hem de "psikolojik" nedenlerle mücadele etmek gerekir.

·       Sigara bağımlılığının bir sorun olduğunu, yanlış ve gereksiz olduğunu kişinin çok iyi "anlaması" gerekir.

·       Sigarayı bırakmak isteyen kişilere destek olmak için birçok yöntem bulunmaktadır.

·       Sigarayı "bırakmak" için her gün asla "geç" değildir!

·       Sosyal nedenler, toplumdaki görüntüler ve etkileri sigara bağımlılığına etki yapabilir.

·       Özellikle ergenlik döneminde, arkadaş çevresinin sigara kullanımı, bireyleri de sigaraya başlamaya teşvik edebilir. (Akran baskısı)

·       Aile içinde bir veya daha fazla kişinin sigara kullanması, çocukların sigaraya karşı olumlu bir tutum geliştirmesine neden olabilir. (Aile etkisi)

·       Bu durum, çocukların sigarayı deneyebileceği ve bağımlı hale gelebileceği anlamına gelir.

·       Bazı sosyal çevrelerde sigara kullanımı, "olgunluk", "özgürlük" veya sosyal "kabulün" bir işareti olarak görülebilir.

·       Bu algı, özellikle gençler arasında sigara kullanımını artırır.

·       Filmlerde, dizilerde ve reklamlarda sigaranın olumlu bir prestij şekilde sunulması, gençler üzerinde güçlü bir etki yaratabilir ve özenti yaratır; sigaraya başlama isteğini tetikleyebilir. (Medya ve Reklam)

·       "Psikolojik nedenler" de sigara bağımlılığına yol açabilir.

·       Sigara, birçok kişi için stres ve kaygıyı azaltmanın bir yolu olarak görülür.

·       Nikotin, beyinde "dopamin" gibi bazı "nöro-transmitter"lerin salınımını artırarak "çok kısa" süreli bir "rahatlama" hissi yaratır.

·       Sigara içen kendince bunu önemsemeye kalkar ve sigara içmeyi, tütünün kısa süreli etkisini arar.

·       Ancak bu rahatlama geçicidir ve uzun vadede bağımlılığa yol açar.

·       Birçok kişide bir özgüven eksikliği bulunabilir; bu kişiler, sigara içerek daha "karizmatik", "özgür" veya "çekici" göründüklerini düşünebilir.

·       Böylesine bir inanç, özellikle ergenlik döneminde yaygındır.

·       "Depresyon" ve "anksiyete" bozuklukları olduğunda ruhsal rahatsızlıkları olan kişiler, sigaraya başvurarak kendilerince "duygusal boşluklarını" doldurmaya çalışabilirler.

·       Bağımlılıklar ruhsal ya da fiziksel olarak her yönüyle, insana zarar verir.

·       Bağımlı kişilik sahibi olanlar ise "çok yönlü madde" bağımlısı durumunda da olabilir.

·       Farklı maddelere veya davranışlara karşı daha yüksek bir bağımlılık eğilimi gösterebilir.

·       Böylesine bir durum, sigara bağımlılığı riskini artırabilir.

·       Öğrenilmiş davranışlar diye tanımlayacağımız durumda, birey belirli durumlarda veya duygusal haldeyken "sigara içmek" otomatik olarak yapılan bir alışkanlık haline gelebilir.

·       Kahve içerken veya stresli bir durumdayken sigara içmek gibi...

·       Sigara bağımlısı olana bunun yanlışları ve nedenleri açıklansa bile ona bun inandırmak oldukça zordur; çünkü bu sözler ve açıklamalar onun kişiliğine yapılmış bir tepki, bir saldırı gibi algılanır ve kendini koruma iç güdüsünü tetikler.

·       Her insan kendince farklı özellikler sahip olduğu için herkese ayni inceleme ve kararlılık verilemez.

·       En önemlisi ise, belki de, insanın kendi aklını, mantığını doğru kullanabilmesi ve kendini aslında nasıl koruyabileceğini bilmesidir.

·       Sigara ve diğer madde bağımlılıkları arasında sıkı bir ilişki bulunmaktadır.

·       Bu ilişki, hem "ortak" nedenlerden hem de birbirlerini "tetikleme" potansiyelinden kaynaklanmaktadır.

·       Hem sigara hem de diğer maddelere kullanım genellikle ergenlik veya genç yetişkinlik döneminde başlar.

·       Bu dönemde arkadaş çevresi, aile etkisi ve merak gibi faktörler, bireyleri madde kullanımına yöneltebilir.

·       Bazı kişiler, genetik yapıları nedeniyle madde bağımlılığına daha yatkın olabilirler.

·       Bu yatkınlık, hem sigara hem de diğer maddelere karşı geçerli olabilir.

·       Bir maddeye karşı tolerans geliştiren bir kişi, benzer kimyasal yapıya sahip başka bir maddeye karşı da tolerans geliştirebilir. (Çapraz tolerans)

·       Bu durum, sigara içenlerin diğer maddelere daha kolay bağımlı hale gelmelerine neden olabilir.

·       Bir maddeye bağımlı olan bir kişi, aynı zamanda "başka bir maddeye" de bağımlı olabilir. (Çapraz bağımlılık)

·       Örneğin, sigara bağımlılığı olan bir kişi, alkol veya uyuşturucu maddelere de bağımlı olabilir.

·       Sigara kullanımı, diğer madde kullanımlarına geçiş için bir "başlangıç noktası" olabilir. (Kapı açma teorisi)

·       Sigara kullanan kişiler, daha sonra diğer maddeleri denemeye ve bağımlı hale gelmeye "daha meyilli" olabilirler.

·       Hem sigara hem de diğer madde bağımlılıkları olan kişilerin tedavisi daha zor olabilir. Çünkü bu kişilerde birden fazla bağımlılık ile mücadele etmek gerekmektedir.

·       Hem "sigara" hem de "diğer madde" kullanımları, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

·       Bu sorunlar arasında kanser, kalp hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve psikolojik rahatsızlıklar yer alır.

·       Madde bağımlılıkları, bireylerin ve toplumun "sosyal" ve "ekonomik" olarak zarar görmesine neden olabilir. (Parasını harcar)

·       Maddeye bağımlı insan için ise vaz geçme ve tedavi süreci son derece sıkıntılı ve uzun sürebilir.

·       Sigara, tütün içimi ile başlayan alışkanlıklar bedensel rahatsızlıklara neden olur; ileri durumlarda ölüme bile yol açabilir.

·       Aklımıza hemen şu soru gelir:

·       Devlet neden sigara bağımlığına karşı çözümcül önlemler almıyor?

·       Sigara bağımlılığının ciddi bir sağlık sorunu olduğu ve toplum üzerindeki olumsuz etkileri herkesçe bilinse de, devletlerin bu konuda yeterli önlem almadığına dair bir "algı" yaygındır.

·       Tütün ürünleri, devletler için önemli bir gelir kaynağıdır.

·       Yüksek vergilerle bu ürünler üzerinden elde edilen gelir, bütçelere önemli katkılar sağlar.

·       Bu nedenle, sigara satışlarının tamamen yasaklanması veya çok ciddi kısıtlamalar getirilmesi, devletlerin gelir kaybına yol açabileceği endişesini yaratır.

·       Tütün, sigara endüstrisi, dünya çapında güçlü bir "lobi" gücüne sahiptir.

·       Bu endüstri, hükümetlere baskı yaparak, sigara ile ilgili düzenlemelerin zayıflatılması veya geciktirilmesi için çaba göstermektedir.

·       Sigara kullanımı, bazı toplumlarda "uzun yıllardır" devam eden bir "alışkanlık" haline gelmiştir.

·       Bu nedenle, sigara ile gerçek bir mücadele etmek istenilse "toplumsal tepkilere" neden olabilir.

·       Halk kendi "özgürlüğüne" yapılmış bir "baskı" olarak algılayabilir.

·       Sigara bağımlılığı, sadece fiziksel bir bağımlılık değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal bir durumdur.

·       Bu nedenle, "etkili bir mücadele" için "çok yönlü" ve "uzun vadeli" stratejilere gereksinim vardır.

·       Bu tür stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması ise "zaman" ve "kaynak" gerektirir.

·       Devletlerin kaynakları her zaman sınırlıdır.

·       Bu kaynaklar, öncelikle sağlık, eğitim, güvenlik…. gibi birçok alanda kullanılmak zorundadır.

·       Sigara bağımlılığıyla mücadele, diğer önceliklerin yanında hep geri plana düşer.

·       Herkes kendi durumuna baksın ve sigara bağımlılığına, madde bağımlılığına son versin, diye düşünürler.

·       Ancak, tüm bu olumsuzluklara rağmen, "birçok devlet" sigara bağımlılığıyla mücadele için doğrudan ya da dolaylı çeşitli önlemler almaktadır.

·       Bunlar arasında devletten şunlar beklenilebilir:

·       Sigaranın fiyatını yükselterek tüketimini azaltmak isteyebilir.

·       Devlet isterse sigara paketlerinin "uyarı etiketleriyle" donatılmasını yaptırıp, sigaranın zararları hakkında farkındalık yaratmak ister.

·       Devlet isterse kapalı alanlarda sigara içimine yasak getirir.

·       Bazı ülkelerde, Japonya'da sokakta sigara içimi yasaklanmıştır.

·       Sigara reklamlarının yasaklanmakta ve çocukları ve gençleri sigaraya başlamaktan korumak istenmektedir.

·       Devleti sigarayı bırakmak için uygulanan programlarının desteklenmesine yardım eder; bireylere sigarayı bırakmaları için yardımcı olmayı ister.

·       Daha etkin mücadele için ne yapılabilir, diye düşünmek de gerekir:

·       Tütün endüstrisi ile ilgili bilgilerin kamuoyuyla paylaşılması ve bu endüstrinin etkilerinin şeffaf bir şekilde ortaya konması sağlanır.

·       Tütün ticaretini düzenleyen uluslararası anlaşmaların insan sağlığını koruyabilecek yönde güçlendirilmesi sağlanabilir.

·       Sigaranın insan üzerindeki zararları hakkında toplumun her kesimine yönelik kapsamlı eğitim programları düzenlenmelidir.

·       Çiftçiler tütün ürünlerinden elde edilen gelirlerin yerini alabilecek yeni gelir kaynaklarının geliştirilmesi sağlanabilir.

·       Sivil toplum kuruluşlarının güçlendirilmesi:

·       Dernekler, sivil toplum kuruluşlarının sigara ile mücadele çalışmalarına daha fazla destek verilmesi istenilebilir.

·       Sigara bağımlılığıyla mücadele, uzun ve zorlu bir süreçtir ama isteyen kısa sürede kesin başarıya ulaşır.

·       Bu süreçte, devletlerin, sivil toplum kuruluşlarının ve bireylerin ortak çalışması büyük önem taşımaktadır.

·       Unutmayın, sigara bağımlılığının sorumlusu insan, birey olarak tek başına değildir.

·       Toplumun ve devletin de bu konuda çok büyük sorumlulukları vardır.

·       Sigara ve diğer madde bağımlılıkları arasında güçlü bir bağlantı bulunmaktadır.

·       Bu bağlantının farkında olmak, bağımlılık sorunlarıyla mücadelede önemli bir adımdır.

·       Hem sigara hem de diğer maddelerden uzak durmak, bireylerin sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır.

·       Sigara bağımlılığının sosyal ve psikolojik nedenleri üzerinde düşünmek, insanın gözünün açılmasına, aklını kullanmasına yararlı olur; inatla sigara içmeye devam etmesinin çok yanlış olduğunu kavrar ve bırakır.

·       Madde "bağımlılığı" gibi ciddi bir sorunla karşı karşıyaysanız, mutlaka bir "uzmana" başvurun; kendiniz tek başına sorunları çözemezsiniz.

·       Bu bilgiler "genel" bilgilendirme amaçlıdır ve bir sağlık uzmanının görüşünün yerine geçmez.

.       Öğretmen Gönen ÇIBIKCI, 2025.01.04, MŞ.

.     (Kişisel araştırma ve değerlendirme yazım)

Yeşilay: https://www.yesilay.org.tr/

T.C. Sağlık Bakanlığı: https://havanikoru.saglik.gov.tr/

T.C. Sağlık Bakanlığı: https://havanikoru.saglik.gov.tr/depo/Dokumanlar/Sigara_ve_Ruh_Sagligi.pdf

Psikolog Enes Dinçer: https://psikologenesdincer.com.tr/sigaranin-psikolojik-etkileri-ve-psikolojiye-zararlari/